Songül Gök
Haberdiyarbakir.Org// Columnist
İletişim haberdiyarbakir.org@gmail.com
Lasswell Modeli Üzerine Genel Bir Bakış Harold Lasswell tarafından 1948 yılında ortaya atılıp geliştirilen Lasswell modeli iletişimin en önemli modellerindendir. Bu model kitle iletişim araçlarıyla kitlenin belirli çerçevelerde düşünmesini sağlayan ve etki amacı güdüleyen halkalar bütünüdür. Bu halkaları genel olarak “kim, neyi, hangi kanalla, kime, hangi etkiyle?” sorularıyla sıralamak mümkündür. Bu soruların her birini birer halka olarak görecek olursak bütünlük bağlarına karşın zincirleme bir model oluşturur da diyebiliriz. Bundandır ki Lasswell modeline aynı zamanda iletişim zincir modeli de denir. Kim, kaynak olarak ifade edilirken; neyi, ileti; hangi kanalla, ortamı; kime, hedefi ve hangi etkiyle sorusu ise etkiyi ele alır. Bu modelin temeli 1948 yılları öncesine (1936) kadar dayanır. Genel olarak Lasswell, otoriter etkinin kitle iletişim araçlarıyla sağlanışını ele alıp incelemektedir.
Yurttaş Kane Filmine Ufak Bir Bakış Orson Welles imzası taşıyan 1941 yapımı Yurttaş Kane filmi içeriği ve çekim tekniği bakımından oldukça ses getirmiştir. Film konusuyla “En İyi Özgün Senaryo” adı altında Oscar ödülüne layık görülmüştür. Oldukça zengin medyacı Charles Foster Kane rolünün, ölmeden önce “Rosabud” sözcüğünü kullanması üzerine bir gazetecinin bu sözcüğün sırrını çözmek için çıktığı yolu anlatmaktadır. Bu yolda kitle iletişim araçlarının gücü ve etkisi keskin biçimlerde vurgulanmaktadır.
Yurttaş Kane Filminde Güç ve Etkinin Lasswell Modeliyle Yorumlaması Yurttaş Kane filmine bakıldığında zengin medyacı ve politikacı Kane rolünün medyayı etkili kullanmasıyla gücünü sağladığını görmekteyiz. Özellikle o dönemde kitle iletişim araçlarından gazetenin doğru kullanımıyla gücün ve etkinin artırılması apaçık şekilde gösterilmektedir. Film üzerinden yola çıkılarak Lasswel Modeli’ ne denk örnekler verildiğinde konunun pekişmesi daha sağlıklı olacaktır. Yurttaş Kane filminin ana karakteri Kane gazete yoluyla kendisini hem sevdirme hem de istediği etkiyi belirli kitlede uyandırmayı sağlamaktadır. Örneğin Kane’ nin, eşinin sesiyle yola çıkalım. Kane, eşinin sesinin pekte mükemmel olmamasına rağmen belirli bir kitlenin bilinçaltına “güzel ses “ algısını oluşturmayı hedeflemektedir. Bu olayı Lasswell Modeli’ nin adamlarıyla inceleyerek bağdaştırıp örnekleyelim.
Lasswell Modeli’ nin ilk adımı olan kaynağın “kim?” sorusuna yanıt olarak “Kane” cevabını vermek mümkündür. Bu adımda kim yanıtı oldukça önemlidir. Bu bağlamda cevaben verilen isimin toplumun güvenini kazanmış şahsın olması önemli yer edinmektedir. Kane, kendini kitleye her şeye rağmen güvenilir, dürüst, mükemmel olarak yansıtmak çabaları içerisindedir. Lasswell, ikinci adım olan ileti, mesajı ise “nedir?” olarak sormaktadır. Mesaj, son adım olan “etki” ile bağdaştırılır. Bu adımda verilen mesajın kitlede oluşturduğu düşünce oldukça önemlidir. Kane’ nin eşinin sesinin pekte güzel olmamasına rağmen “güzel ses” algısını yaratmasıyla desteklenebilir. Üçüncü adımda ise Lasswell, kitleye ulaştırılan mesajların “ hangi kanalla?” ( bu kanallar sözlü veya yazılı olabilir) sorusu üzerine iletilen mesajın değerinde değişkenlik gösterdiğini vurgulamaktadır. Kane karakterinin kitle iletişim araçlarından olan gazetelerinde “güzel ses” algısını yaratmak amacıyla (sesin kötü olmasına rağmen tersi bir algı yansıtılmak istenmiştir) ilk sayfalarda büyük puntolarla başlık atmasıyla bağdaştırılabilinir. Bir diğer adım olan “kime?” sorusuyla hedef kitle belirtilmektedir. Lasswell Modeli’ ne göre kitle oldukça pasiftir. Burada alıcının( kitlenin), gönderilen iletinin dışına çıkmaması, sorgulamaması üzerine oturtulmuştur. Kane’ nin gazeteler üzerinden kitleye ulaştırdığı iletilerle kötü sese rağmen sahnenin dolup taşması buna örnektir. Lasswell Modeli” nin temel taşlarından olan “hangi etkiyle?” sorusu üzerinden uyandırılan veya istenen “etkidir”. Bu adım, kaynağın gönderdiği mesajla kitlenin yönlendirilmesiyle ifade edilebilir. Kaynak otoriter bir biçimde topluma yön vermektedir. Kane’ nin gazetelerini ulaştırdığı kitlenin sorgulamaksızın kötü sesi, güzel sesmiş gibi gazeteler aracılığıyla yansıtıp dayatarak otoritesini göstermesiyle bağdaştırılabilir Lasswell’ in son adamıyla. Genel olarak bakıldığında Kane' nin otoriter gücünü ve etkisini kitle iletişim araçlarıyla oldukça etkili bir biçimde sağlamaktadır.
Kaynakça: https://www.onurcoban.com/2011/09/lasswell-modeli.html
Tebrik Ediyorum. Güzel bir yazı.
Çok Başarılı Bir Aktarım Tebrikler