Bir kafese beş maymun koyarlar. Ortaya da bir merdiven, merdivenin tepesine de iple muzları asarlar. Her bir maymun merdivenleri çıkarak muzlara ulaşmak istediğinde, kafesin üstünden buz gibi soğuk su dökerler. Her bir maymun aynı denemeye giriştiğinde, buz gibi soğuk suyla ıslatılır. Bütün maymunlar bu denemeler sonunda sırılsıklam olurlar. Bir süre sonra muzlara hareketlenen maymunlar diğerleri tarafından engellenmeye başlanır. Maymunlardan biri açlığını gidermek için kafesin tepesinde ipte asılı olan muzlara yöneldiğinde, kafesteki diğer maymunlar bu maymunu alaşağı ederler ve bir güzel döverler. Çünkü artık şunu çok iyi bilmektedirler; muzları almaya içlerinden hangi maymun teşebbüs ederse etsin başarılı olamamaktadır. Buz gibi soğuk su tepelerinden aşağıya dökülmektedir. Bir süre sonra maymunlar, bu gerçeği kabullenmiş olarak kafesin içinde yemek istedikleri ama yiyemeyeceklerini de çok iyi anlamış oldukları muzlara bakarak dolaşmaya başlarlar.
Daha sonra, kafesteki bu maymunlardan biri dışarıya alınıp yerine yeni bir maymun (adı “A” olsun) koyarlar. Kafese yeni gelen maymunun ilk yaptığı iş muzlara ulaşmak için merdivene tırmanmak olur; fakat diğer maymunlar buna izin vermezler ve yeni gelen maymun A’yı engellemeye çalışırlar. Yeni gelen maymun kafeste kendisinden önce var olan diğer dört maymun tarafından neden engellendiğini anlayamaz. Karnı acıkan bu yeni gelen maymun birazdan bir deneme daha yapar. Fakat, bu deneme ona pahalıya patlar. Çünkü; diğer maymunlar tarafından daha merdivene ulaşmadan yine engellenir ve oracıkta bir güzel dövülür.
Kafese yeni gelen ve dövülen maymun neden diğer maymunlar tarafından dövüldüğünü bir türlü anlayamaz. Her denemesinde dövüleceğini anlamış olduğundan artık oda diğer dört maymun gibi karnı feci şekilde acıkmış olduğu halde asılı duran muzlara uzaktan bakarak kafesin içinde dolaşmaya başlar. Bir süre sonra ıslanmış maymunlardan biri daha kafesin dışına alınır ve yerine yeni bir maymun (adı “B” olsun) koyarlar. Kafese yeni gelen maymun B, kafese girer girmez ilk yaptığı iş muzlara ulaşmak için merdivene tırmanmak olur. Tabi ki merdivene ilk yaptığı atakta dayak yer…İşin en ilginç yanı ise bu ikinci maymun B’yi en şiddetli ve istekli döven ilk yeni maymun A’dır. Islak maymunlardan üçüncüsü de değiştirilir. En yeni gelen maymun (adı “C” olsun) ilk atağında cezalandırılır. Yeni gelmiş iki maymun A ve B, en yeni gelen maymun C’yi niye dövdükleri konusunda hiç bir fikre sahip değillerdir.
Son olarak, en önce ıslanan maymunlardan ikisi de yenileriyle D ve E değiştirilir. Kafese en son gelen bu iki maymun, muzları görünce hemen merdivene koşarlar. Fakat, kafese bu iki maymundan daha önce gelip de aynı hareketi yaptıklarında önceki diğer maymunlar tarafından dövülen ve niçin dövüldüklerini bilmeyen maymun A, B ve C, bu yeni gelen maymun D ve E’yi, kendileri daha önce nasıl dövüldülerse aynen o şekilde döverler. Fakat, çok ilginçtir, kafese en son gelen bu iki maymunu, kafese onlardan önce gelip de daha öncekiler tarafından dövülen maymunların niçin dövdükleri konusunda en ufak fikirleri yoktur. Tepelerinde bir salkım muz asılı olduğu halde, artık hiç biri merdivene yaklaşmamaktadır.
Biz insanlarda da durum aynı şekildedir. Bizden öncekiler egitildikleri gibi bizleri egitmis, bizden öncekiler davranış modellerini bizlere öğretmiştir. Aramızdan düşünen ve farklı davranan olunca bizler de bizden öncekiler gibi yeni davranış modelini sergileyen insanı sözlerimiz ile davranışlarimiz ile rencide ediyoruz. Beş maymundan farklı davranmayı öğrenememis toplumlarda egitlimli insanlar bile gelişime yeniliğe yeterli düzeyde açık olmamaktadır.
Hatta bu eğitimli insanlar dahi yeni fikirler üretenlere nasıl basaramayacaklarini ogretmekte, girişimci farkındalıklı insanlara nasıl yetersiz ve değersiz olunuru empoze etmeye çalışmaktadırlar. İnsanlar sahip olmadıkları şeyi veremezler. Mesela Farkındalıklı bir kişilik yapısına sahip değilse bireyler, bunu başkasında görünce yadsır ve hatta "neden daha fazla farkındalık istiyor?" ne yapmaya çalışıyor? Amacı ne? Neden bilinen yoldan gitmiyor? Neden bizim gibi kabullenemiyor? Hepimiz sessiz bir şekilde kabulleniyoruz olup biten herseyi. Neden o kabullenmiyor ki? Neden aykırı davranıyor?.....bu soruları çoğaltabiliriz" gibi sorular sorarlar Ve her kendisinden farklı davranan bireyi sözleriyle, davranışları ile, bakışları ile dövmeye, farkındalıklı olan kişiyi hedeflerinden aşağı çekmeye çalışırlar.
Eğitimci- Yazar Meryem Avcı
Haberdiyarbakir.Org // Columnist
İletişim haberdiyarbakir.org@msn.com
“ Niye Asi Olmuyor “ Diye Dövmekten Beter Ettiklerimiz Vardı. Oysa Simsi Asi Olmayanları Kahraman İlan Edeceğiz.